Charlotte Posenenske (Wiesbaden, 1930-Frankfurt am Main, 1985) is een van de belangrijkste Duitse minimalisten. Haar werken bestaan uit series in een onbepaalde oplage. Volgens een aantal regels kunnen ze – ook door anderen – steeds opnieuw worden gemaakt en met elkaar worden gecombineerd. Met haar radicale en ‘democratische’ opvattingen over materiaal, productie en auteurschap heeft Charlotte Posenenske een stempel gedrukt op de conceptuele en minimalistische kunst van de jaren zestig.
Minimalistische series
Charlotte Posenenske begint als schilder, maar voelt zich beperkt door het platte vlak en zet al snel de stap naar ruimtelijke werken. In 1967 ontwerpt ze Serie B, een reeks concave en convexe vormen, hoekig en rond, in de kleuren rood, geel, blauw en zwart. De vormen worden als reliëfs aan de wand gehangen, maar ook als objecten in de ruimte geplaatst. In 1968 volgen Serie D en Serie DW, bestaande uit vierkante buiselementen, respectievelijk uitgevoerd in staal en karton, die door hun formaat en vorm doen denken aan ventilatieschachten. Met de beide series zet Posenenske de stap van op zichzelf staande objecten naar werken die een directe relatie aangaan met de architectuur en de ruimte soms zelfs geheel innemen. In latere werken vormt beweging een uitgesproken onderdeel, zoals bij de elementen van Serie E, die de bezoeker uitnodigen om deel te worden van het werk.
Band met Nederland
Al vroeg in haar loopbaan heeft Posenenske een band met Nederland. In 1968 introduceert de vermaarde galerie Art & Project in Amsterdam haar werk, dat grote verwantschap vertoont met de rationele, sobere opvattingen van Nederlandse kunstenaars, ontwerpers en architecten. Posenenske ziet bovendien een verband tussen het Hollandse landschap en minimalistische sculptuur. Dit blijkt uit persoonlijke aantekeningen en uit haar enige film: Monotony is Beautiful, opgenomen op Super 8 tijdens een reis door Nederland.
Participatie
Hoewel Charlotte Posenenske zichzelf niet beschouwt als een politiek kunstenaar, heeft ze een uitgesproken visie op de maatschappelijke verhoudingen, die volgens haar rationeel, concreet, toegankelijk en democratisch moeten zijn. Met haar werk wil ze hiervoor een standaard zetten: de gebruikte materialen zoals karton en staal zijn goedkoop, de werken worden voor vaste, lage prijzen verkocht en de samenstelling en installatie van haar modulaire systemen kan door ‘iedereen’ worden gedaan: kopers, tentoonstellingsmakers en zelfs het publiek. Posenenkse’s maatschappelijke betrokkenheid komt ook tot uiting in de installaties die ze uitvoert in openbare ruimtes, zoals luchthavens, treinstations, conferentiezalen en op straat.
Hedendaagse kunstenaars en Posenenske
Teleurgesteld in de maatschappelijke reikwijdte van de kunst laat Charlotte Posenenske in 1968 de kunstwereld achter zich en gaat sociologie studeren. Haar werk en haar opvattingen bieden echter nog steeds aanknopingspunten voor jongere generaties kunstenaars. In het Kröller-Müller Museum reageren Ruth Buchanan (New Plymouth, 1980) en Yeb Wiersma (Groningen, 1973) op het werk van Charlotte Posenenske. Beide kunstenaars onderzoeken in hun werk de grens tussen kunst en dagelijks leven. Ruth Buchanan brengt een ontmoeting tussen kunst, een performer en het publiek tot stand met een installatie die op verschillende plekken in het museum te zien is. Yeb Wiersma ontwikkelt een nieuw geluidswerk, waarin zij de maatschappelijke opvattingen van Charlotte Posenenske bevraagt en ontregelt.
Charlotte Posenenske. Lexicon of Infinite Movement | Lexicon van oneindige beweging is samengesteld door Suzanne Wallinga en Eloise Sweetman, in nauwe samenwerking met de Charlotte Posenenske Estate in Frankfurt.
Afbeelding: Charlotte Posenenske, Series DW Vierkantrohre (Vierkante buizen), 1967 (reconstructie 2007)
Achtergrondinformatie over de makers en kunstenaars:
Suzanne Wallinga is freelance curator. Ze is mede-oprichter en directeur van A Tale of a Tub in Rotterdam. A Tale of a Tub is een ‘testing-ground’ waar kunstenaars en andere (kunst)professionals de tijd en ruimte krijgen om onderzoek te doen en zich te engageren met actuele maatschappelijke vraagstukken. Eerder realiseerde zij tentoonstellingen voor o.a. het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem, CTM Berlin – Festival for Adventurous Music and Art (Berlijn), TAG Institute for Audiovisual Art (Den Haag), De Ateliers (Amsterdam), Art Rotterdam en EYE Filmmuseum (Amsterdam).
Eloise Sweetman is een freelance curator, schrijver en docent die manieren van uitwisseling onderzoekt, wat resulteert in tentoonstellingen, publicaties en symposia. Ze is co-directeur van de tentoonstellingsruimte Shimmer in Rotterdam. Sweetman werkte o.a. samen met het Stedelijk Museum, Amsterdam; Turning A Blind Eye, São Paulo Biennial; De Appel, Amsterdam; VER, Bangkok; Master of Art in Education, Piet Zwart Institute, Rotterdam; Political Arts Initiative en School of Missing Studies. Zij was editor voor het Thaise Paviljoen tijdens de 55e Biënnale van Venetië en is momenteel theoriedocent aan de Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam.
Ruth Buchanan komt uit Nieuw-Zeeland en woont tegenwoordig in Berlijn. Buchanans werk houdt zich in de eerste plaats bezig met de verschillende systemen die een rol spelen bij de productie en verspreiding van cultuur, zoals bibliotheken, collecties en artistieke praktijken zelf. In haar werk stelt Buchanan de ontmoeting centraal en probeert zij op een strategische manier de sociale en politieke parameters van het moment waarneembaar te maken. Buchanan heeft opdrachten gerealiseerd bij onder andere Hamburger Bahnhof, Berlijn; Tate Modern, Londen; The Showroom, Londen; If I can't dance I don't want to be part of your revolution, Amsterdam; de Gwangju Biennale, Gwangju; Badischer Kunstverein, Karlsruhe; Adam Art Gallery, Wellington. Ze nam deel aan tentoonstellingen bij o.a. Institute of Modern Art, Brisbane; Kunsthaus Hamburg; Kunsthaus Bregenz; Auckland Art Gallery; Arnolfini, Bristol en het Stedelijk Museum, Amsterdam. In 2018 won ze Nieuw Zeelands Walters Prize.
Yeb Wiersma’s werk is vaak vluchtig en komt naast publieke interventies vooral fysiek tot uitdrukking in scripts en choreografieën. Hierbij onderzoekt zij regelmatig wat mensen beweegt wanneer zij samenkomen. Via haar hybride oeuvre creëert Wiersma zintuiglijke en denkbeeldige condities waarin speelruimte ontstaat voor ontmoetingen met het onbekende, het andere en waarin tegelijkertijd de relaties tussen heden en verleden, feit en fictie, hier en daar, cultuur en natuur ter discussie worden gesteld. Wiersma studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en vervolgde haar opleiding aan Cooper Union in New York. In 2014 was zij artist-in-residence aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Haar werk werd gepresenteerd door o.a. FOAM Amsterdam; Museum De Paviljoens, Almere; Van Abbe Museum, Eindhoven; Jinji Lake Art Museum, Suzhou; A Tale of a Tub, Rotterdam; Oude Kerk, Amsterdam; WEST, Den Haag; Design Museum Gent.