Pan, Van Gogh, Seurat, Dubuffet, Brancusi
De Drijvende sculptuur (de ‘Zwaan’) van Marta Pan, het Caféterras bij nacht van Van Gogh, Le Chahut van Seurat, de Jardin d’émail van Dubuffet, Le Commencement du monde van Brancusi, het is maar een greep. Iconen worden niet als zodanig geschapen, ze worden het in de loop van hun bestaan en als ze het eenmaal zijn lijkt hun status telkens weer te worden bevestigd. Dat je Van Goghs Caféterras op talloze affiches, koelkastmagneten, dienbladen, menukaarten, en wat al niet overal ter wereld tegenkomt, draagt aanzienlijk bij aan de aanzuigende werking van het origineel op legers Japanse en Amerikaanse bezoekers met de nieuwste fotocamera’s.
arte povera
Sommige werken zijn iconen tegen wil en dank geworden, zelfs tegen de intenties van hun makers in. Zoiets is aan de hand met Venere degli stracci (Venus van de vodden) van Michelangelo Pistoletto. Pistoletto maakte deel uit van Arte Povera, een typisch fenomeen van de jaren zestig. Arte Povera kunstenaars manifesteerden zich in de vorm van ‘azioni’ (acties), tijdelijke avant-gardistische activiteiten in de straten en in leegstaande gebouwen van Italiaanse steden. De ‘azioni’ waren gericht op het doorbreken van het traditionele rollenpatroon van kunstenaar, kunst en toeschouwer en juist niet op het bevestigen van de status van kunst.
Venus
In Venere degli stracci ontdoet Pistoletto Venus, de godin der godinnen, van haar status. Hij transformeert een klassieke sculptuur die eens haar evenbeeld moest zijn, tot een grove, sterk vergrote kopie van kunsthars, meer op zijn plaats in het plaatselijke tuincentrum dan in een museum voor oudheden. Alsof dat nog niet genoeg is keert hij de toeschouwer haar minst verheven zijde toe en drukt haar met haar neus in een kleurrijke berg oude lappen, restanten van eerdere acties waarin hij textielafval gebruikte om verf af te vegen. De godin Venus, belichaming van het klassieke schoonheidsideaal, spiegelt zich in een berg oude lappen. Ze is een naakte vrouw van kunststof geworden, een met het leven van alledag. En met die nieuwe identiteit is ze de icoon geworden van Arte Povera, symbool van het anti-institutionele karakter van de beweging, maar toch weer gastvrij binnengehaald door het museum, in dit geval een museum voor moderne kunst.
Top 75
Op 13 juli van dit jaar bestaat dit museum 75 jaar. In Top 75, de tentoonstelling de op die datum van start gaat, besteedt het Kröller-Müller Museum bijzondere aandacht aan zijn iconen, gezien door de eigen ogen en die van het publiek. Het is aannemelijk dat Pistoletto’s Venus niet zal ontbreken in de selectie.
Lisette Pelsers
maart 2013