Ellenwoude, een museumhuis van hout en zeildoek

In april 1911 kopen Anton en Helene het landgoed Ellenwoude in Wassenaar. Hier willen ze Helenes droom voor een museumhuis verwezenlijken. Anton en Helene reizen af naar Berlijn en Hagen vlakbij Düsseldorf om het werk te zien van de Duitse architect Peter Behrens. Hoewel Helene ‘intimiteit’ en ‘huiselijkheid’ in zijn ontwerpen mist is er 'architectonisch iets moois en veel meer rust'. Toch krijgt Behrens de opdracht om een ontwerp te maken voor de Kröllers. De voorbereidingen laat hij grotendeels over aan zijn jonge assistent Ludwig Mies (later Mies van der Rohe). Helene kan het goed met Mies vinden: hij is rustig, serieus en luistert naar haar ideeën.

Helaas loopt de samenwerking met Behrens vanaf het begin stroef. Hij werkt aan andere opdrachten en Helene mist zijn betrokkenheid bij het project en twijfelt of het ontwerp van de Duitse architect wel ‘de geest kan ademen’ die zij voor ogen heeft. Daarom laat Anton begin 1912 het museumhuis van Behrens op ware grootte uitvoeren in hout en zeildoek, dat wordt beschilderd in de kleur van de gekozen gevelstenen. Het houten model kan zelfs worden verplaatst over een rails. Maar Helene vindt het ontwerp inderdaad niet goed genoeg.

Dan wordt in april Mies plotsklaps door Behrens ontslagen. Maar Helene en Anton willen zonder hem niet verder. Ze reizen af naar Berlijn en dringen er bij Behrens op aan het ontslag in te trekken. Behrens weigert en wordt op zijn beurt door de Kröllers ontslagen. In zijn plaats treedt de jonge Mies in dienst van Müller & Co en mag een nieuw ontwerp maken voor het museumhuis, op basis van de plattegrond van Behrens. Hij is enthousiast en probeert alle wensen van Helene nauwkeurig in het ontwerp te verwerken.

Twee dagen later geeft Helene, op aandringen van haar adviseur Bremmer, dezelfde opdracht aan de ervaren architect H.P. Berlage. Helene wil het liefst dat de twee architecten samen een ontwerp maken, maar Berlage stemt hier niet mee in. Daardoor ontstaat er competitie. De plannen van Mies en Berlage worden in september 1912 uitgewerkt in maquettes. Daaruit wordt gekozen welk ontwerp zal worden verwezenlijkt. Helene heeft duidelijk voorkeur voor het ontwerp van Mies, dat dankzij een intensieve samenwerking met de architect voldoet aan al haar wensen. Ze vindt dat Berlages plan te veel ornamenten heeft en een onnodig ‘vertoon van luxe’ uitstraalt. Maar Bremmer kiest voor het ontwerp van Berlage, want, zo verklaart hij, ‘dat is kunst’ en het ontwerp van Mies niet.

Het oordeel van Bremmer valt Helene zwaar. Anton besluit daarom om ook het ontwerp van Mies op ware grootte te bouwen in hout en zeildoek. Mies tekent de gevelstenen er zelf met de hand op.

Hoewel Helene tevreden is over de indeling, volgt ze uiteindelijk toch het oordeel van haaradviseur en kiest ze voor het ontwerp van Berlage.

Pas in de zomer van 1915 wordt ook het plan van Berlage voor Ellenwoude als model op ware grootte uitgevoerd. Maar dan besluit Helene dat ze haar museumhuis toch liever op de Veluwe wil bouwen. Het landgoed wordt verkocht en de ontwerpen van Behrens, Mies en Berlage worden nooit gerealiseerd.