Helene's nieuwe favoriet

Het hangt in de woning van Paul Signac, een oude vriend van de jong gestorven Seurat. Helene beschrijft haar bezoek aan Signac met sympathie, maar ook met enige afstand: ‘Hij woont met zijn vrouw, een vrouw met sneeuwwit keurig haar, zoo als alleen een Fransche het op kan maken op een vijfde verdieping, d.w.z. op zolderkamers onder een schuin dak met allerlei hoekjes en gaatjes en toevalligheden’. Vanaf deze eerste aankoop is Seurat een nieuwe favoriet en in de komende jaren worden drie van zijn zee- en havengezichten van Honfleur, Port-en-Bessin en Gravelines aan de verzameling toegevoegd. Het is niet zo verwonderlijk dat Helene valt voor de verstilde, kalme schoonheid van Seurats zeegezichten. Ze schrijft dat hij het pointillisme creëerde ‘om tot een spiritualiseren van de kunst te geraken: puntje voor puntje de kleur op 't doek zetten om zoo de dingen rustiger, dieper te aanschouwen.’

le chahut

Dat ze zich uiteindelijk ook waagt aan het flamboyante Le Chahut, met zijn frivole cancan-danseressen, is ondenkbaar zonder Henry van de Velde, die haar in februari 1922 meeneemt naar de veiling waar het schilderij wordt aangeboden. In het gezelschap van Van de Velde is Parijs een andere stad. Met bijna jeugdig enthousiasme schrijft ze: ‘Parijs draait om mij heen, neemt mij op en trekt mij mee. De Prof is een geanimeerd en animeerende gids.’ ‘Wij gaan in ateliers, en kleine boutieken, bij moderne kunsthandelaars in Montmartre en Montparnasse en bewonderen, terwijl wij - meestal in een open auto - en route zijn, de eigenaardige sfeer van Parijs.’

meester van het pointillisme

Doordat Helene even haar gebruikelijke gereserveerdheid laat varen en zich laat meeslepen door de omstandigheden, heeft het Kröller-Müller Museum nu een van de mooiste en meest ‘complete’ Seurat-verzamelingen ter wereld, waarin de beide grote thema’s in zijn oeuvre: de Noord-Franse kustscènes en de voorstellingen uit het Parijse uitgaansleven, zijn vertegenwoordigd. En dat is een uitstekend uitgangspunt voor een tentoonstelling voor deze ‘meester van het pointillisme’.


Lisette Pelsers

Mei 2014

Afbeelding: een handgeschreven ansichtkaart van Helene Kröller-Müller, vanuit Parijs verstuurd aan Sam van Deventer. Helene schrijft onder andere over 'de eigenaardige admosfeer die Parijs nu omgeeft bij helderen zonneschijn' (april 1912).