De bouw van de schuilkelder

Vanwege de toenemende oorlogsdreiging pleit Helene begin 1939 voor de bouw van een schuilkelder bij het museum. Maar pas na de inval van de Duitse Wehrmacht in Polen op 1 september van hetzelfde jaar weet ze de minister van Onderwijs, kunsten en wetenschappen te overtuigen van de noodzaak om het nationale kunstbezit veilig te stellen. Dan kan met de aanleg van de kelder worden begonnen.

Naar ontwerp van Jan Emmen, hoofdingenieur van het Rijksgebouwendienst, wordt een ondergrondse betonnen bunker gebouwd. Ook ingenieur Hendrik Engel, architect Kees Bremer en waarschijnlijk architect Gerrit Baas zijn bij het project betrokken. De bunker wordt bedekt onder een laag zand van 3 meter om het geheel op een zandduin te laten lijken.

De zandlaag wordt in 1941 aangevuld tot een hoogte van 7 meter. Onder de toplaag van zand wordt een laag natuursteen aangebracht ter versteviging. Omdat bouwmateriaal schaars raakt, worden hiervoor blokken maulbronner zandsteen gebruikt, die oorspronkelijk bedoeld waren voor de bouw van het ‘Groote Museum’.

Ook krijgt de schuilkelder in 1943 een toegangspoort van gemetselde baksteen. Boven de ingang is een Latijnse tekst aangebracht, waarvan de vertaling luidt:

‘Opdat de muil van Mars de monumenten van de kunst niet zou verslinden, is deze kelder tweemaal twee jaar geleden gebouwd. Nu, omdat de razernij van de god die zich om gevechten bekommert, almaar groeit, werd hij zowel bedekt als verborgen onder een hoge heuvel van zand.'