'Deze sculpturen zijn een weemoedige tijdscapsule van liedjes die ons als totems herinneren aan de broosheid van onze verhouding met de natuur. Het lied van vogels is vastgelegd in sculpturen. Door de vorm van de sculptuur te lezen, kunnen we het gezang in gedachten oproepen.'
- Andy Holden
Gierzwaluw
De gierzwaluw, die geldt als een van de snelste vogels in horizontale vlucht, brengt de meeste tijd door in Afrika en verblijft alleen tijdens het korte broedseizoen tussen mei en augustus in Nederland. Hij is donkerbruin tot roetzwart met een lichtere kin. De vleugels van de ‘krijszwaluw’, zoals hij vanwege zijn krijsende roep tijdens de vlucht ook wel wordt genoemd, zijn lang en sikkelvormig en de staart is kort en gevorkt. Hij vliegt razendsnel en duikelend met lange glijvluchten. Hij landt nooit, behalve om te nestelen.
Zang
De beschrijving ‘gieren’ doet de roep van de gierzwaluw tekort. Het is het geluid van pure vervoering, van loslaten, een uitzinnige ‘schreeuw als je harder wilt!’-kreet. Wanneer ze met hun zwarte kromzwaardvleugels in kleine zwermen onstuimig rond de daken scheren, laten ze zwoele zomeravonden zinderen van energie.
Hun roep is een snerpend, bruisend ‘skrieeeee skrieee skrieeeeeee’. Geniet ervan zo lang het kan, want gierzwaluwen zijn er maar van mei tot begin augustus en dan zijn ze weer gevlogen, op weg naar het zuiden. Ze keren pas een jaar later weer terug naar hun nestholten onder ‘rotswandachtige’ dakranden.
Luister naar de gierzwaluw
Bescherming
In zijn brede verspreidingsgebied in Europa en Azië zijn lokale en regionale populatieschommelingen nog niet significant, maar in delen van Noordwest-Europa zou de gierzwaluw weleens in zwaar weer kunnen zitten. In Groot-Brittannië wordt de gierzwaluw aangemerkt als ‘sterk achteruitgaand’, met in bepaalde gebieden een afname van meer dan 50% en inmiddels is ook in Nederland een afname vastgesteld. Veranderingen in weerpatronen, gebrek aan voedsel (insecten) en een tekort aan nestplaatsen eisen hun tol. Tot nu toe is de afname relatief beperkt gebleven, mogelijk heeft de vogel baat gehad bij de aanleg van speciale ‘gierzwaluwhotels’ in verschillende delen van het land.
Achtergrond bij de sculpturen
Andy Holden (Bedford, 1982) heeft een bijzondere interesse in vogels. Hij werkt geregeld samen met zijn vader, Peter Holden (Londen, 1948) die meer dan veertig jaar actief is geweest voor de Royal Society for the Protection of Birds. In 1979 initieert Peter Big Garden Birdwatch, de jaarlijkse tuinvogeltelling in het Verenigd Koninkrijk.
Andy Holden heeft voor de Auspiciën een aantal inheemse vogels van de Britse eilanden gekozen waarvan de populatie terugloopt: de geelgors, de gierzwaluw en de grote lijster. De sculpturen zijn driedimensionale weergaven van oscillogrammen, zichtbaar gemaakte geluidsgolven van opnamen van het unieke lied van deze vogels. Gewoonlijk lezen we geluidsgolven horizontaal, maar de sculpturen zijn verticaal en wijzen omhoog naar de lucht.
De sculpturen zijn van brons en refereren aan het werk van Henry Moore (Castleford 1889 – Much Hadham 1986) en Barbara Hepworth (Wakefield 1903 – St. Ives 1975) die zich voor hun sculpturen vaak laten inspireren door natuurlijke elementen zoals rotsen of vuursteen. Het lied van de vogels krijgt vaste vorm en gezien de lange levensduur van brons zouden de sculpturen de vogelsoorten die ze representeren weleens kunnen overleven, zodat ze monumenten worden van geluiden die toekomstige generaties niet meer zullen horen.
De keuze van de hier vertegenwoordigde vogelsoorten is geïnspireerd op aantekeningen in de notitieboeken van Charles Waterton (Walton Hall, 1782 – West Yorkshire, 1865); deze soorten gaan in het hele Verenigd Koninkrijk en in delen van Europa snel achteruit. De populatie gierzwaluwen is bijvoorbeeld in bepaalde delen van het Verenigd Koninkrijk de afgelopen vijfentwintig jaar met 57% geslonken, en het aantal geelgorzen is de afgelopen veertig jaar gehalveerd. In Nederland hebben veel vogelsoorten die op landbouwgrond broeden het moeilijk: ‘Sinds 1990 is het aantal boerenlandvogelsoorten bijna gehalveerd.’ (Vogelbalans 2022, Sovon)
Het kunstwerk heeft de titel Auspiciën omdat de oude Romeinen aan de hand van vogels de toekomst voorspelden. ‘Auspiciën’ is afgeleid van het Latijnse avis ‘vogel’ en specere ‘bekijken’.
Door de geschiedenis heen heeft het observeren van vogels ons geholpen de wereld om ons heen te duiden en voorspellingen te doen over de toekomst. In haar boek Silent Spring (Verstild voorjaar) schrijft de Amerikaanse Rachel Carson (Springdale, 1907 – Silver Spring, 1964) in 1962 over het verdwijnen van vogelgezang en luidt ze de noodklok over hoe veelgebruikte pesticiden de natuur en de voedselketen ten gronde richten. Haar boek markeert het begin van de milieubeweging over de hele wereld.
