'Deze sculpturen zijn een weemoedige tijdscapsule van liedjes die ons als totems herinneren aan de broosheid van onze verhouding met de natuur. Het lied van vogels is vastgelegd in sculpturen. Door de vorm van de sculptuur te lezen, kunnen we het gezang in gedachten oproepen.'
- Andy Holden
Grote lijster
De wind trekt aan, regenwolken pakken zich samen en de meeste vogels verstommen, maar één lied is helder te horen: dat van de grote lijster, de grootste Europese lijstersoort. Hij heeft koele grijsbruine bovendelen en een lichte borst met grote ronde vlekken. Je vindt hem in bosgebieden of hoge bomen met open vlakten in de buurt om voedsel te zoeken. Staat op de grond opmerkelijk rechtop. Grote lijsters zijn meestal zeer territoriaal, maar in de nazomer vormen ze soms kleine groepen om voedsel te zoeken.
Zang
De grote lijster is een van de vroegste zangertjes van het voorjaar, en zingt graag bij storm en regen. Hoog in een boom op het grasland of de heide laat hij zijn vaak melancholische maar prachtige lied klinken, dat wordt meegevoerd door de wind. De strofen zijn kort, nauwelijks een tel, en bestaan vaak uit een paar zangerige, fladderige, delicate tonen, als de regels van een droef liefdesgedicht. Al spreekt hij de woorden niet uit, je kunt je voorstellen dat hij vol hartstocht zingt: Ga je weg? / Ik smeek je, blijf hier. / Want ik heb je lief.
Luister naar de grote lijster
Bescherming
De grote lijster is veelvoorkomend en heeft een groot verspreidingsgebied door heel Europa. In de achttiende en aan het begin van de negentiende eeuw groeide de populatie. Tegenwoordig lijken de aantallen in Europa af te nemen, hoewel die afname niet snel of groot genoeg is om de soort als kwetsbaar aan te merken. Momenteel is de grote lijster geclassificeerd als ‘stabiel’ of ‘niet-bedreigd’. Het rapport Vogelbalans uit 2022 laat echter zien dat de populatie grote lijsters als bosvogelsoort met tot wel 5% is gedaald, en in Groot-Brittannië is de grote lijster toegevoegd aan de Rode Lijst van kwetsbare vogels, wat waarschijnlijk te wijten is aan veranderingen in landbouwtechnieken, habitat en klimaat.
Achtergrond bij de sculpturen
Andy Holden (Bedford, 1982) heeft een bijzondere interesse in vogels. Hij werkt geregeld samen met zijn vader, Peter Holden (Londen, 1948) die meer dan veertig jaar actief is geweest voor de Royal Society for the Protection of Birds. In 1979 initieert Peter Big Garden Birdwatch, de jaarlijkse tuinvogeltelling in het Verenigd Koninkrijk.
Andy Holden heeft voor de Auspiciën een aantal inheemse vogels van de Britse eilanden gekozen waarvan de populatie terugloopt: de geelgors, de gierzwaluw en de grote lijster. De sculpturen zijn driedimensionale weergaven van oscillogrammen, zichtbaar gemaakte geluidsgolven van opnamen van het unieke lied van deze vogels. Gewoonlijk lezen we geluidsgolven horizontaal, maar de sculpturen zijn verticaal en wijzen omhoog naar de lucht.
De sculpturen zijn van brons en refereren aan het werk van Henry Moore (Castleford 1889 – Much Hadham 1986) en Barbara Hepworth (Wakefield 1903 – St. Ives 1975) die zich voor hun sculpturen vaak laten inspireren door natuurlijke elementen zoals rotsen of vuursteen. Het lied van de vogels krijgt vaste vorm en gezien de lange levensduur van brons zouden de sculpturen de vogelsoorten die ze representeren weleens kunnen overleven, zodat ze monumenten worden van geluiden die toekomstige generaties niet meer zullen horen.
De keuze van de hier vertegenwoordigde vogelsoorten is geïnspireerd op aantekeningen in de notitieboeken van Charles Waterton (Walton Hall, 1782 – West Yorkshire, 1865); deze soorten gaan in het hele Verenigd Koninkrijk en in delen van Europa snel achteruit. De populatie gierzwaluwen is bijvoorbeeld in bepaalde delen van het Verenigd Koninkrijk de afgelopen vijfentwintig jaar met 57% geslonken, en het aantal geelgorzen is de afgelopen veertig jaar gehalveerd. In Nederland hebben veel vogelsoorten die op landbouwgrond broeden het moeilijk: ‘Sinds 1990 is het aantal boerenlandvogelsoorten bijna gehalveerd.’ (Vogelbalans 2022, Sovon)
Het kunstwerk heeft de titel Auspiciën omdat de oude Romeinen aan de hand van vogels de toekomst voorspelden. ‘Auspiciën’ is afgeleid van het Latijnse avis ‘vogel’ en specere ‘bekijken’.
Door de geschiedenis heen heeft het observeren van vogels ons geholpen de wereld om ons heen te duiden en voorspellingen te doen over de toekomst. In haar boek Silent Spring (Verstild voorjaar) schrijft de Amerikaanse Rachel Carson (Springdale, 1907 – Silver Spring, 1964) in 1962 over het verdwijnen van vogelgezang en luidt ze de noodklok over hoe veelgebruikte pesticiden de natuur en de voedselketen ten gronde richten. Haar boek markeert het begin van de milieubeweging over de hele wereld.
