Helene in Parijs

In april 1912 reizen Helene en Bremmer naar Parijs, waar Anton al is voor zaken. Anton heeft Bremmer opdracht gegeven ‘alle beste Van Goghs op te sporen’, en er mag ruim geld worden besteed. Helenes grootste wens is om La Berceuse (portret van Madame Roulin) te verwerven, dat ze ‘het allergrootste’ vindt. Dat lukt. Meteen op de eerste avond wandelt het gezelschap naar de boulevard de la Madeleine, waar kunsthandel Bernheim-Jeune is gevestigd. ‘En wat wilde het toeval? Wij vonden, wat wij nooit hadden kunnen verwachten: La Berceuse.’

Helene beschrijft dit portret van Augustine Roulin later als ‘de vrouw die de Fransche matroos zich ’s avonds, ’s nachts aan de boeg van zijn schip zittend droomt, die hij al zijn geheimen toevertrouwt. Haar heeft Van Gogh geschilderd niet als zeenymph […] maar als een oude hem vertrouwde, bekende vrouw, die ’t wiegentouw in haar hand houdt, die hem doet denken, dat zij het schip heen en weer schommelt terwijl hij haar opbiecht wat zijn binnenste beweegt. En zij begrijpt het, heeft hen allen begrepen, die nog tot haar spreken, dat voel je uit de diepte van haar binnenleven dat zich ons openbaart in een zeldzame rust.’ Juist die rust is voor Helene belangrijk want voor haar schuilt de grootsheid van Van Gogh in ‘de rust waarmee hij stond tegenover de gecompliceerdheid der dingen’.

De volgende dag gaan ze op zoek naar de ‘overige Van Goghen’. Bij galerie Eugène Druet zien ze Mand met appels, Olijfgaard, Portret van een man (Joseph Michel Ginoux), Het ravijn (Les Peiroulets) en Weefgetouw met wever. ‘Wij zagen er meer, maar alleen deze schilderijen vond Bremmer grooter of gelijk aan de onzen en kocht ze met een bod – een derde van de vraag. Bevende als een rietje ging hij naar buiten, zoo blij was hij over zijn vangst.’ In totaal verwerft Helene tijdens deze reis maar liefst 15 Van Goghs, waaronder ook Landschap met korenschelven en opkomende maan en de tekeningen Arenlezende boerin en Gebed voor de maaltijd.

Helene en Bremmer brengen ook een bezoek aan Paul Signac. ‘Hij woont met zijn vrouw, een vrouw met sneeuwwit keurig haar, zoo als alleen een Fransche het op kan maken op een vijfde verdieping, d.w.z. op zolderkamers onder een schuin dak met allerlei hoekjes en gaatjes en toevalligheden.’ Bij Signac ziet Helene voor het eerst een schilderij van zijn jong gestorven vriend Georges Seurat. Van beide kunstenaars koopt ze een havengezicht.

Ze is vooral erg onder de indruk van Seurat, die een van haar favorieten wordt en van wie ze een groot aantal werken zal verwerven. ‘Seurat creëerde het pointillisme om tot een spiritualiseren van de kunst te geraken: puntje voor puntje de kleur op 't doek zetten om zoo de dingen rustiger, dieper te aanschouwen.’

Helene geniet van Parijs en van Bremmers gezelschap: ‘je vergeet de wirrewar om je heen, of je ziet het als klein menschelijk gekriebel naast al dat groote wat de eeuwen aan verscheidenheid achter hebben gelaten. Hij wijst je op zooveel, heeft oog en oor voor alles en wat meer zegt, hij voelt er zelf zoo voor en weet te verklaren.’ In een antiekwinkeltje koopt Helene nog een Christuskop. Ze noemt het een ‘Spinoza Christus’, omdat ze er zowel een Christus als een filosoof in ziet. Ze is heel blij met het beeld, dat voor haar ‘een brok [is] van dat allerhoogste in de kunst en in het leven’.