Antons geschenk voor Helene

Op 15 mei 1913 geeft Anton Helene twee bijzondere schilderijen cadeau ter gelegenheid van hun 25-jarig huwelijksjubileum. Het ingetogen, bijna strenge Portret van Eva Callimachi-Catargi van Henri Fantin-Latour en Treurende oude man van Vincent van Gogh. Hij koopt de werken al in 1912, maar weet dat goed verborgen te houden. Treurende oude man verwerft hij zelfs onder de neus van Helene, op de Sonderbund-tentoonstelling in Keulen, die ze samen met Bremmer bezoeken.

Deze twee schilderijen; Portret van Eva Callimachi-Catargi van Henri Fantin-Latour en Treurende oude man van Vincent van Gogh, zouden makkelijk gezien kunnen worden als een ironisch portret van hun huwelijk. Anton maakt vaker humorvolle opmerkingen over zijn rol met betrekking tot de kunstcollectie. Zo kondigt hij zijn gasten aan, wanneer hij ze naar het kantoor van zijn vrouw begeleidt, dat ze nu ‘van de credit- naar de debetzijde’ gaan. Toch geeft de schenking zeker ook blijk van zijn waardering voor Helene en zijn steun voor haar verzameling. Na Van Gogh is Fantin-Latour een favoriete schilder van Helene. Zijn werk representeert voor haar ‘dat ondefinieerbare kalme’, zoals Van Gogh zelf ‘de grote kracht’ van zijn collega heeft beschreven. Kalmte, eenvoud en rust, zoals zij ook wenst in de ontwerpen voor haar museumhuis.

Helene is dan ook ‘erg in haar schik’ met de schilderijen, zoals ze Anton in een brief laat weten: ‘Ik viel bijna van verrassing: tusschen lichtjes, blaadjes, bloemen zat de huilende man, stond de rustige vrouw. Zoo iets had ik natuurlijk nooit kunnen droomen, al hadt je mij het mooiste, grootste, kostbaarste paarlen halsband gegeven, ik was er niet zoo blij mee geweest. Ik heb een gevoel, als of dat nu de sluitsteen van onze verzameling is geweest, als of er nu niets meer bij hoeft: wat zou er ook nog boven uit kunnen komen? Nog staan de schilderijen hier, veel mooier doen zij in de kamer, gisteren hebben wij ze in de les bewonderd, maar straks gaan zij naar het Voorhout waar ik een kamer er voor op nieuw laat behangen. Pa, ik ben er erg in mijn schik mee!’