Naast Italiaanse futuristen als Giacomo Balla, Umberto Boccioni, Fortunato Depero, Antonio Sant’Elia en Enrico Prampolini zijn Sonia Delaunay, Le Corbusier, Fernand Léger, Walter Gropius, Marcel Breuer, Oskar Schlemmer, El-Lissitsky, Vladimir Tatlin, Alexander Rodchenko, Theo van Doesburg en Gerrit Rietveld in de tentoonstelling vertegenwoordigd.

Het futurisme
Het futurisme, geboren in 1909, is een in oorsprong Italiaanse beweging, die streeft naar een radicale verjonging van de cultuur. Het futurisme is niet louter een artistieke avant-gardebeweging, het is een levenshouding. Het verklaart de oorlog aan de gangbare esthetische idealen en streeft naar een nieuwe esthetiek, waarin de dynamiek van de moderne samenleving tot uitdrukking komt. De typisch futuristische verheerlijking van nieuwe technische verworvenheden als auto’s, treinen, trams en machines komt tot uitdrukking in de verbeelding van beweging, snelheid en zelfs geluid.

Om hun opvattingen zo breed mogelijk in de praktijk te brengen, begeven de futuristen zich op een zeer gevarieerd terrein: van schilder- en beeldhouwkunst en architectuur tot theater, film, kleding, allerlei gebruiksvoorwerpen, complete inrichtingen van openbare gelegenheden en woningen, reclame en meer. Dit streven naar een ‘opera d’arte totale’, een soort ‘totaalkunst’ die het hele leven omspant, is van grote invloed geweest.

In de tentoonstelling komt deze opvatting over het samengaan van kunst en leven naar voren in een grote variëteit aan objecten, uit zowel het futurisme als de overige avant-gardebewegingen. Behalve schilderijen en sculptuur zijn meubels, tapijten, keramiek, interieur- en toneelontwerpen, boeken, mode, grafisch werk en een breed scala aan objecten met allerlei toepassingen te zien uit de periode 1912 tot 1939.

De futuristische collectie van het Kröller-Müller Museum
Bij het bijeenbrengen van haar omvangrijke verzameling moderne kunst zag Helene Kröller-Müller het futurisme over het hoofd. Later betreurde ze dit, en ook haar opvolgers onderkenden het belang van het futurisme als een van de avant-garde bewegingen aan het begin van de 20ste eeuw.

In de jaren zeventig zijn werken van Giacomo Balla en Umberto Boccioni verworven en met name de laatste jaren is de futuristische collectie sterk uitgebreid met werken van Balla, Gino Severini, Vilmos Huszár, Oleksandr Bohomazov en Jules Schmalzigaug. Met bijna twintig werken is het Kröller-Müller een van de weinige musea die het futurisme als integraal onderdeel van de kunstgeschiedenis kunnen laten zien.

Steun
Het Helene Kröller-Müller Fonds heeft €100.000 bijgedragen aan dit ambitieuze project. Daarnaast zijn de tentoonstelling en publicatie mede mogelijk gemaakt door het Blockbusterfonds, de Art Mentor Foundation, de Turing Foundation, de Brook Foundation, de International Music and Art Foundation, het Cultuurfonds, Stichting Zabawas, AkzoNobel/Sikkens, Van Lanschot Kempen, Fonds 21 en zij die anoniem wensen te blijven.

Afbeeldingen: Futuristenzaaltje, foto Marjon Gemmeke, Theo van Doesburg, Maquette van de Aubette te Straatsburg; interieur Ciné-dancing, ontwerp 1928 (maquette circa 1888), foto Cary Markerink en Oleksandr Bohomazov, Kreshchatyk (hoofdstraat in Kyiv), 1914, verworven met steun van de BankGiro Loterij