Van de Velde vereeuwigd in het museum

De Belgische schilder Isidoor Opsomer maakt in 1943 een portret van Henry van de Velde. Hammacher wil dit werk in 1957 aankopen, want ‘het geeft een levendige indruk van de verschijning van de architect van ons museum’ en ‘is geschilderd juist in de jaren, dat hij met de uitbreiding van het museum bezig was’. Hoewel er meer gegadigden zijn – waaronder musea in Antwerpen, de geboortestad van Van de Velde – is Opsomer bereid het portret aan Rijksmuseum Kröller-Müller te verkopen voor 5.000 gulden, de helft van de vraagprijs.

Aan de Commissie van Bijstand benadrukt Hammacher dat het portret een historische waarde vertegenwoordigt binnen de collectie: ‘Hiermede is dan de reeks van geschilderde beeltenissen der hoofdpersonen uit de geschiedenis van het museum compleet: Mevrouw Kröller door Floris Verster – Minister Marchant door Dirk Nijland – Bremmer door Floris Verster – Van de Velde door Opsomer.’

Maar de Commissie van Bijstand dwarsboomt opnieuw Hammachers plan. Ook Hendrik Jeekel, namens de Kröller-Müller Stichting, weigert goedkeuring te geven voor de aankoop. Volgens hem is deze in strijd met de bepalingen die ‘door Mevrouw Kröller in de schenkingsakte zijn neergelegd’. Binnen twee dagen komt hij echter terug op zijn besluit. Hammacher heeft hem waarschijnlijk stevig aangesproken op zijn sentiment, want Jeekel schrijft: ‘dat het uiteraard nimmer in mijn bedoeling heeft gelegen een besluit te nemen, dat als kwetsend voor Prof. Van de Velde kan worden beschouwd’.

Eind juli vindt de overdracht van het portret plaats. Van de Velde, die er niet bij kan zijn, laat Opsomer weten dat hij blij is. Hij had altijd gehoopt dat ‘dit schilderij nog eens in een der grote musea van Europa of Amerika mocht komen’. Hammacher schrijft na de bijeenkomst aan Van de Velde: ‘Persoonlijk doet het mij veel genoegen dat het nu in Uw eigen museum terecht is gekomen.’

Enkele maanden later overlijdt Henry van de Velde, op 25 oktober 1957. Hammacher eert de bouwmeester in het jaarverslag: ‘Ondenkbaar lijkt het museumleven zonder de verre aanwezigheid van deze bouwmeester, die als laatste van mevr. Kröller’s generatie, en tot het laatst toe, nog creatief deelgenomen had aan elke architectonische uitbreiding of vernieuwing, waar het museum om vroeg. Onwrikbaarder dan ooit rust nu de plicht op de komende generaties om ook zonder deze directe steun en zonder het warm contact, te eerbiedigen wat tot stand gebracht werd niet alleen, maar bovendien elke noodzakelijke latere vernieuwing te toetsen aan die grootse en heldere kracht, die 36 jaar lang de vorm kon waarmerken door zijn diepgewortelde verbondenheid met de gedachtewereld, waaruit het complex van park en museum ontstond.’

Het museum krijgt van de weduwe van John Rädecker bovendien een door de beeldhouwer gemaakte bronzen buste van Van de Velde, afgebeeld in zijn rol als professor achter een stapel boeken.